چاپ مرکزی

صحافي، كه در اصل براي جلوگيري از پريشان شدن اوراق و نگاهداري سهلتر و طولاني پديد آمده و تحول يافته است، يكي از صنعتهاي كهنسال تایپ و در عين حال يكي از هنرهاي ظريف قديمي، و در شمار هنرهاي اصلي كتاب است. از زماني كه براي نوشتن از ورق استفاده كردند، چه ورق پوستي و چرمي، و چه ورق كاغذ، به نگاهداري آنها در ميان پوششي محكم و استوار رزرو هتل نيز توجه نشان دادند. براي جلد كردن ورقها، از مواد گوناگوني استفاده كرده‌اند، مانند چرم، چوب، عاج، فلزهاي گرانبها، چارچه‌هاي محكم و ضخيم، تركيبي از چرم و چوب، مقوا و حتي اشياي زينتي ديگر. در همة تمدنهاي كهنسال، نمونه‌هاي درخشاني از صحافي را مي‌توان يافت، اما تایپ فارسی صحافي آنقدر كه در مشرق زمين رواج داشت و به اعتلاي هنري رسيد، در جاهاي ديگر نرسيد. 

صحافي از مراحل پاياني هركار چاپي است کارت ویزیت و تنها به جلد كردن محدود نمي‌شود؛ گواينكه برخي از آثار چاپي نه جلد دارد و نه به آن احتياج دارد. براي مثال، بعضي از آثار چاپي فقط به تاخوردن، مرتب شدن و احياناً برش نياز دارد، مانند چاپ کارت ویزیت انواعي از جزوه‌ها؛ اما بعضي ديگر، مانند كتابهايي كه جلد سخت مي‌خواهد، بايد همة مراحل صحافي را تا به آخر سپري كند؛ به عبارت ديگر مي‌توان آثاري را كه به مرحلة صحافي وارد چاپ تراکت مي‌شود به دو دستة اصلي تقسيم كرد:  آثاري كه به پوشش بيروني نياز دارد، مانند كتاب؛  آثاري كه به پوشش بيروني نياز ندارد، مانند روزنامه‌ها.

 است كه اين ويژگيها را داشته باشد: 1. متناسب با سرعت دستگاه چاپ و ميزان بازده آنها خشك شود. همان‌‌طور كه گفتيم، اگر مركب در زمان مناسب  ـ كه اكنون کارت ویزیت لحظه‌هاي بسيار كوتاه زير ثانيه است ـ خشك نشود، كاغذها يا موادي كه روي هم قرار مي‌گيرد كثيف مي‌شود و به اصطلاح «پشت مي‌زند». در واقع تركيب شيميايي مركب چاپ کارت ویزیت بايد به گونه‌اي باشد كه به مجرد انتقال خشك شود. مركب از چند طريق خشك مي‌شود:  الف ) جذب ،  ب ) اكسيداسيون،  ج ) تبخير،  د ) خشك شدن شيميايي ،  هـ ) تشعشع.  در شيوه‌ها و دستگاههاي چاپ تراکت مختلف چاپي گاه از تدبيرهاي شيميايي، گاه از تدبيرهاي مكانيكي و گاه نيز از هر دو براي خشك شدن سريع مركب استفاده مي‌شود. 

مركب و تأمين كيفيتهاي آن ، مواد مختلفي از قبيل روغنهاي معدني، روغنهاي گياهي، صمع و مواد شيميايي به مواد اصلي مركب اضافه مي‌شود؛ به کارت ویزیت اين نمودار توجه كنيد (نمودار 5-9). مركبها را بر اساس خواصشان به پنج دسته تقسيم مي‌كنند:  مركبهايي كه ويژگي بصري آنها مدنظر است (كيفيت رنگ)؛  مركبهايي كه با توجه به مراحل چاپ تركيب و ساخته مي‌شود (سازگاري با دستگاهها و روشها)؛  مركبهايي كه چسبندگي آنها چاپ کارت ویزیت مدنظر است (بنا به نوع مادة چاپي)؛  مركبهايي كه ثبات و مقاومت آنها بيش از عاملهاي ديگر در نظر گرفته مي‌شود؛ مركبهايي كه به خشك شدن سريع آنها بيش از جنبه‌هاي ديگر توجه مي‌شود.هر كدام از اين دسته‌ها ويژگيها و خواصي از آن خود دارد كه با توجه به انتظاري كه چاپگر از مركب دارد و مصرف خاص مادة چاپي انتخاب و به كار گرفته مي‌شود (براي آگاهي بيشتر چاپ تراکت در اين باره نگاه كنيد به : جعفريان ، محمد، 1371، ص 47-51). 

پس از اختراع چاپ در اروپا ضرورت ايجاب كرد كه در تركيب مركب سياهرنگ تغييراتي بدهند تا براي چاپ روي كاغذ مناسب باشد. پس از تحولات کارت ویزیت علمي و فني در اروپا از سدة هفدهم به اين سو، در شيمي و علم و فن مواد تركيبي تغييراتي رخ داد و مركبهاي تازه‌اي ساخته شد كه كيفيتها و كاربردهاي آنها بمراتب بهتر از گذشته بود. از سدة نوزدهم به بعد، با توجه به تحولات و تغييراتي كه در دستگاهها، شيوه‌ها و فنون چاپ چاپ کارت ویزیت روي داد، و با توجه به نوع كاغذ، سرعت چاپ، شمارگان، اوضاع و احوال جغرافيايي ، آب و هوا، كاربرد متن چاپي و برخي عاملهاي ديگر ، مركبهاي مختلفي با كاربردها و خواص مختلف ساخته شد. مركبهايي كه اكنون در چاپ به كار مي‌رود محصول دستاوردهاي علمي و فني چاپ تراکت بسيار و از كيفيتي متناسب با شيوة چاپ و نوع مصرف برخوردار است. 

مصرف كاغذ در هر جامعه‌اي يكي از شاخصهاي پيشرفت فرهنگي است. ميانگين سرانة مصرف كاغذ در جهان سالي 2/43 كيلوگرم کارت ویزیت براي هر نفر است. ميانگين سرانه در ژاپن 225، در اقيانوسيه 160 و در اروپا 156 كيلوگرم در سال است. ميانگين سرانه در كشورهاي آسيايي حدود 16 كيلوگرم است، يعني حدود 27 كيلوگرم كمتر از ميانگين جهاني. ميانگين چاپ کارت ویزیت سرانة مصرف كاغذ در ايران حدود 12 كيلوگرم است، يعني 4 كيلوگرم كمتر از ميانگين مصرف كاغذ در آسيا (نگاه كنيد به : اطلاعات، سه‌شنبه 24 آبان1373، ص 2 ، ستون 5). يكي از مشكلات نشر كتاب در ايران، پايين بودن شمارگان كتابها و عنوانهاي چاپي در سال است. ارقام چاپ تراکت نازل مصرف سالانة كاغذ در ايران با پايين بودن شمارگان كتاب و روزنامه و مجله و عنوانهاي چاپي كتاب در ايران تناسب دارد.

 به سه دستة عمده تقسيم مي‌شود: كاغذهاي مخصوص چاپ كتاب؛  كاغذهاي روزنامه و مجله؛  كاغذهاي پوشش كتاب و مجله و جلد. از كاغذهاي نامرغوب، مانند کارت ویزیت كاغذهاي كاهي روزنامه، براي مصرفهاي فراوان و زودگذر و از كاغذهاي مرغوب، مانند كاغذ گلاسه، در چاپ كتابهاي چاپ کارت ویزیت نفيس و ماندگار استفاده مي‌شود.  همة كاغذها را به اعتبار شفاف بودن يا مات بودن ، مي‌توان به دو دستة عمده تقسيم كرد : براق ؛  مات. همة كاغذهاي براق جزو دستة مرغوب و همة كاغذهاي مات (جز گلاسة مات و نيمه مات) جز دستة نامرغوب يا كمتر مرغوب قرار مي‌گيرد (براي اطلاع چاپ تراکت تفصيلي‌تر نگاه كنيد به : دانشور، هوشنگ، 1351، ص 238ـ 245؛ لاهيجي ، جلال، 1370). 

 كاغذ، مصرفها و نامهاي بيشماري دارد. بيشتر اين نامها، كه توليدكنندگان روي محصولات خود گذاشته‌اند، تجارتي است. به طور كلي مي‌توان كاغذ را بر اساس کارت ویزیت كاربرد آن به دو دستة اصلي تقسيم كرد:

كاغذهايي كه مصرف چاپي دارند؛

كاغذهايي كه مصرف چاپي ندارد.

كاغذهايي كه مصرف چاپي ندارد، مانند چاپ کارت ویزیت كاغذ ديواري، دستمال كاغذي، كاغذهاي صنعتي كه در توليدات چاپ تراکت مختلف كارخانه‌اي مصرف دارند. كاغذهاي بسته‌بندي و حتي كاغذ تحرير از موضوع بحث ما نيست. 

كتاب ها را از نظر صفحه آرايي، مى توان به دو گروه چاپ تراکت  كلي تقسيم كرد: يك گروه، كتاب هايي مانند ادبيات داستاني كه تصوير، نمودار و جدول ندارند و فقط واژگان به عنوان حروف متن و تيترهاي اصلي و تيترهاي فرعي و پانوشت و... در صفحات آنها ديده مى شود. اين گونه كتاب ها نيازي به طراح گرافيك ندارد و حروفچين، مطابق دستورالعملي كه به او داده شده است، کارت ویزیت  در ارتفاع تعيين شده براي هر صفحه و طول سطر مشخص بر مبناي قطع كتاب و اندازه حروف معلوم، تمام صفحات را تنظيم مي كند و سرصفحه ها را در محل ثابتي قرارمى دهد.

سرصفحه ها، تنها واژگاني هستند كه مجازند در حاشيه هاي صفحه قرارگيرند. معمولاً سرصفحه سمت راست، كه در صفحه زوج واقع مى شود، نام  قیمت طراحی كتاب است و سرصفحه سمت چپ، كه در صفحه فرد قرار دارد، نام فصل مي باشد. به بيان كامل تر، عنواني كه ثابت تر است در صفحه زوج و مطلبي كه نسبت به اين صفحه زودتر تغيير مي كند در صفحه فرد قرار مي گيرد. سر صفحه ها، عامل مناسبي براي تزيين صفحه هستند و نوع قلم و اندازه و محل قیمت چاپ قرارگيري آنها اهميتي اساسى در شكل صفحه و تأثير بصري آن دارد. مثلاً در كتابي كه درباره معارف اسلامي ست، مى توان نقش اسليمي كوچك و ظريفي را در تركيب

با سرصفحه به كاربرد و شكل صفحه را زيباتر نمود و به فضاي صفحه نيز روحانيتي بخشيد.

نظامي بصري است كه براي قانونمند كردن حاشيه هاي صفحات ،« گريد » يا « پايه كار » كتاب، فاصله سطرها از يكديگر و فاصله ستون ها در حالتي كه متن چاپ تراکت هر صفحه بيش از يك ستون باشد، و يكسان سازي اين عوامل در كل كتاب از آن استفاده مى شود. در نشر روي ميزي پس از تعريف گريد در رايانه، تمام صفحات كتاب را بر مبناي آن صفحه آرايي مي كنند و کارت ویزیت طراحي گريد مناسب، سبب مى شود كه وحدت لازم در شكل تمام صفحات كتاب برقرار گردد و نظم لازم در استقرار عناصر بصري ايجاد شود. در كشور ما از قرن ها پيش، قیمت طراحی خوشنويسان براي يكسان بودن فاصله و طول سطرها در كتاب هاي خطي، از صفحه اي مقوايي استفاده قیمت چاپ مي كردند كه درآن محل كرسي خطوط، ريسماني كشيده شده بود. يعني، در يك صفحه مقوايي به اندازه صفحات كتابي كه قرار بود خوشنويسي شود.